Μια πόλη κινητήριο δύναμη στην οικονομία, το εμπόριο και τις υπηρεσίες, μια πόλη ευαίσθητη για τους ανθρώπους που την κατοικούν και ελκυστική για τους ξένους, μια πόλη που μεταμορφώνεται αντλώντας δύναμη από τη σχέση της με τη θάλασσα και «δένοντας» την ιστορία της με το παρόν και το μέλλον της.
Μοναδικό κομμάτι της ιστορίας της πόλης, αποτελεί αναμφίβολα και η πλούσια βιομηχανική κληρονομιάς της για την οποία είχε διαμορφωθεί πριν μερικά χρόνια, συγκεκριμένη πολιτική αξιοποίησης της η οποία όμως λόγω κάποιων συγκυριών, δεν έγινε κατορθωτό να υλοποιηθεί.
Το βιομηχανικό παρελθόν της πόλης είναι άρρηκτα συνδεδεμένο πρωτίστως με την ανάπτυξη των οινοβιομηχανιών οι οποίες αποτελούσαν από τα μέσα του 20ου αιώνα, ισχυρό πόλο ανάπτυξης για όλη την Κύπρο. Τα κτηριακά συγκροτήματα αυτών των βιομηχανιών, παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό, πολεοδομικό και τεχνολογικό ενδιαφέρον, όπως και οι Αποθήκες Χαρουπιών και το Κεραμείο. Κάποια από αυτά τα κτήρια παρουσιάζουν σήμερα μια καταθλιπτική εικόνα καθώς αφέθηκαν να ερημωθούν ενώ κάποια κινδυνεύουν να καταστραφούν.
Ο αρχιτέκτονας Γιάννης Αρμεύτης ο οποίος στη διάρκεια της δεκαετούς θητείας του ως Δημοτικός Σύμβουλος και Προέδρος της Επιτροπής Ανάπτυξης και Τουρισμού, είχε ασχοληθεί επισταμένα με το θέμα της διατήρησης και αξιοποίηση των βιομηχανικών κτηρίων, μιλώντας στο Limassol Today και αναφερόμενος στο όραμα του Δήμου Λεμεσού για το μεγάλο απόθεμα της βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης, επισημαίνει την ανάγκη για «τεκμηρίωση και απογραφή αυτής της κληρονομιάς μέσα από τη δημιουργία ενός δικτύου συνεργασίας μεταξύ των φορέων έρευνας και δημόσιας διοίκησης», επικαλούμενος και επιτυχημένα παραδείγματα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αναφέρεται ειδικότερα σε μια συνεργασία ανάμεσα στον Δήμο, το ΤΕΠΑΚ, τις Σχολές Αρχιτεκτονικής, το Τμήμα Πολεοδομίας, το ΕΤΕΚ και άλλους φορείς που μπορούν και θέλουν να συμβάλουν.
«Επιδίωξη μας θα πρέπει να είναι η δημιουργία μιας βάσης που να διασφαλίζει τη διάσωση των κτιρίων, την έρευνα και τον έγκαιρο και ολοκληρωμένο σχεδιασμό ώστε να υπάρξει η καλύτερη διαχείριση αλλά και τη δημιουργία ενός θεσμικού διάφανου πλαισίου προστασίας και κινήτρων ώστε να παρέχει όφελος τόσο στην πόλη όσο και στους ιδιοκτήτες» διευκρινίζει ο κ. Αρμεύτης, υποδεικνύοντας ότι «εξίσου σημαντικοί παράγοντες, είναι και η δημιουργία σοβαρών προϋποθέσεων για οικονομικές επενδύσεις για βιώσιμη ανάπτυξη και βέβαια η κινητοποίηση των πολιτών, μέσα από την ενημέρωση, τη διαβούλευση και το διάλογο».
Ο μεγαλύτερος όγκος των βιομηχανικών κτηρίων της Λεμεσού εκτείνεται στην παραλιακή περιοχή μεταξύ των δύο λιμανιών της πόλης. Είναι σε αυτήν την περιοχή που ο Δήμος, σε συνεργασία με το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως προχώρησε στην εκπόνηση Σχεδίου Περιοχής ώστε οι πολιτικές να μετουσιωθούν σε πράξη. Υπάρχει ωστόσο, μια παρατεταμένη στασιμότητα στην έγκριση του Σχεδίου Περιοχής από την αρμόδια Αρχή.
Τα σημαντικά μέρη των όλων αυτών των βιομηχανικών κτηρίων και συμπλεγμάτων θα πρέπει να διατηρηθούν, να αποκατασταθούν και να αποτελέσουν πρότυπο στην διατήρηση της βιομηχανικής μας κληρονομιάς, όπως αναφέρει ο κ. Αρμεύτης, εκφράζοντας την εκτίμηση ότι ηκαλύτερη επιλογή αξιοποίησής αυτών των κτηρίων είναι «να δημιουργηθούν νέες και ήπιες χρήσεις σε συνδυασμό με σύγχρονες αναπτύξεις βασισμένες σε μοντέρνες αντιλήψεις αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού σχεδιασμού».
Επισημαίνοντας ότι η περιοχή μεταξύ των δυο λιμανιών θα αποτελεί το σύγχρονο οικονομικό κέντρο της πόλης στις επόμενες δεκαετίες, τονίζει ότι «θα πρέπει να αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος που αφορούν τον αποκλεισμό της υπόλοιπης πόλης από την θάλασσα» και θα πρέπει οι νέες αναπτύξεις «να έχουν κάθετη σε ύψος ανάπτυξη με μικρή κάλυψη, με αρκετούς ελεύθερους χώρους πρασίνου και πλατείες ώστε να αναδεικνύονται τα συντηρημένα βιομηχανικά κτήρια».
11 διατηρητέα βιομηχανικά κτήρια
Να σημειωθεί ότι με Διάταγμα που εκδόθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών επί υπουργίας Ελένης Μαύρου, κηρύχθηκαν διατηρητέα 11 βιομηχανικά κτήρια των αρχών του 20ου αιώνα. Σύμφωνα με το Διάταγμα, καμία μετατροπή ή οικοδομική εργασία δεν επιτρέπετε να εκτελείται σε οικοδομές, ομάδες οικοδομών και περιοχές οι οποίες θεωρούνται ειδικού αρχιτεκτονικού, ιστορικού και κοινωνικού χαρακτήρα. Σε περίπτωση που εκτελεστούν οποιεσδήποτε εργασίες κατά παράβαση του Διατάγματος, ο Υπουργός Εσωτερικών δύναται να ζητήσει επαναφορά της οικοδομής στην προτέρα κατάσταση.
Τα κτήρια αυτά είναι:
Κεραμείο (σώζεται το κεντρικό κτήριο του εργοστασίου που χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα)
ΚΕΟ (το πιο παλαιό ζυθοποιείο της Κύπρου και από τις σημαντικότερες οινοβιομηχανίες στο οποίο θα διατηρηθούν όλα τα κτίσματα της πρώτης φάσης του εργοστασίου που χρονολογούνται από το 1927 μέχρι το 1930)
ΛΟΕΛ (το εργοστάσιο, βρίσκεται εκεί από το 1943)
ΣΟΔΑΠ (κτίστηκε το 1947και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα βιομηχανικά αρχιτεκτονικά δείγματα της Λεμεσού)
ΕΤΚΟ (διατηρητέο μικρό τμήμα της οινοβιομηχανίας)
Εργοστάσιο Coca Cola (το πρώτο εργοστάσιο της Coca Cola στην Κύπρο, από τα σημαντικότερα βιομηχανικά κτίρια της περιοχής)
Συνεργατική Χαρουπιών (χαρουπόμυλος και αποθήκες)
Οινοβιομηχανία Παντελίδη
Cyprus Grain Commission (σιλό σιτηρών)
Δημοτικά Σφαγεία (κτίστηκαν το 1933 στην παραλία του Καρνάγιου)
Βιομηχανικά κτήρια που αξιοποιήθηκαν
Να θυμίσουμε ότι υπάρχουν ήδη κάποια βιομηχανικά κτήρια, με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό και γενικότερο ενδιαφέρον τα οποία έχουν συντηρηθεί, λειτουργούν με νέες χρήσεις και αποτελούν πλέον αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και τοπόσημα της πόλης. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον Χαρουπόμυλο Λανίτη στην περιοχή του Κάστρου ο οποίος, πέραν από το μουσειακό του χαρακτήρα, φιλοξενεί εκθεσιακούς χώρους και χώρους αναψυχής, το Δημοτικό Πολιτιστικό Κέντρο «Πάνος Σολομωνίδης» στο πρώην «Λιθογραφείο Κουβά» όπου στεγάζεται και το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου, τα Δημοτικό Κέντρο Τεχνών (πρώην «Αποθήκες Παπαδάκη» και βέβαια οι Αποθήκες Τρακασόλ.
Χρήστος Χαραλάμπους
