Εμείς γιατί δεν έχουμε ωραία γλυπτά στις πόλεις μας;
Γράφει ο Πάρις Δημητριάδης*
Στην κεντρική πλατεία του παραλιακού δήμου Μαλτεπέ στην Τουρκία, που είναι ένας από τους σαράντα συνολικά δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος της σημερινής Istanbul βρίσκεται το γλυπτό που βλέπετε στη φωτογραφία:
Όπως είναι προφανές, το γλυπτό φιλοτεχνήθηκε για να τιμήσει έναν οδοκαθαριστή, που όπως έμαθα κιόλας από τόπακες δεν είναι κάτι σαν ένα γενικό και αόριστο μνημείο στον άγνωστο οδοκαθαριστή αλλά φτιάχτηκε ως ένδειξη ευγνωμοσύνης απέναντι σε ένα υπαρκτό πρόσωπο, έναν άνθρωπο που είναι γνωστός στη γειτονιά και ο οποίος για δεκαετίες εργαζόταν ως υπάλληλος στον δήμο του Μαλτεπέ.
Ο οδοκαθαριστής αυτός, μάς είπαν, συνέχισε μάλιστα να εργάζεται και μετά που τοποθετήθηκε το γλυπτό του, συνήθιζε να καθαρίζει ακόμη και το ίδιο το άγαλμα που κατασκευάστηκε προς τιμήν του! Αν βρίσκεται ακόμη στη ζωή, σήμερα είναι συνταξιούχος.
Θέλω να πιστεύω πως -για επίσης προφανείς λόγους- είναι από τα ωραιότερα γλυπτά που θα έχετε και εσείς συναντήσει στη ζωή σας. Κι αυτό, αφού, τι πιο όμορφο και προοδευτικό από το να τιμήσεις έναν βιοπαλαιστή άνθρωπο της καθημερινότητας που καθαρίζει κυριολεκτικά τους δρόμους και την πλατεία σου;
Ταυτόχρονα, μιας και οι συνειρμοί δεν μπορούν παρά να ξεμυτίσουν, πόσο μουχλιασμένο και προβληματικό συνάμα είναι να συνεχίζουμε στη «μετά-μετά-μετά» εποχή που ζούμε να εξυμνούμε και να δοξάζουμε μέσω μεγαλεπήβολων κιόλας μνημείων αμφιλεγόμενες προσωπικότητες που η «προσφορά» τους στον τόπο είναι πως καθάρισαν κι αυτοί… συνανθρώπους τους;
Με τη μεταφορική έννοια του δολοφόνησαν όμως εννοώ εδώ το «καθάρισαν», όχι με την κυριολεκτική.
Για να προλάβω υπερευαίσθητους, δεν αναφέρομαι απαραίτητα για περιστατικά που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο εμπόλεμης σύρραξης. Αναφέρομαι σε μία σειρά από γλυπτά και προτομές που έχουμε σε αφθονία στα μέρη μας -και που έχουν και οι Τούρκοι φυσικά και πολλοί άλλοι λαοί και εθνότητες.
Νομίζω πως το τι θεωρείται «ηρωικό» και ποια άτομα πρέπει να επαινούνται και να εγκωμιάζονται ως «ήρωες» είναι μία συζήτηση που στον δημόσιο διάλογο, ποτέ δεν έγινε, ικανοποιητικά τουλάχιστον. Αντιθέτως, η πολιτεία μας διαχρονικά τείνει να δοξάζει ως ήρωες ένα πολύ τυποποιημένο και συγκεκριμένο προφίλ ανθρώπων ενώ οι προτομές και τα μνημεία μας είθισται να φτιάχνονται με απογοητευτικά προβλεπόμενο και τέρμα παλιακό και πουριτανό τρόπο.
Αλήθεια, πόσα γλυπτά γυναικών βλέπετε γύρω σας, για να αναφερθώ στο αντιπροσωπευτικότερο και ενοχλητικότερο παράδειγμα; Σχεδόν πάντοτε, οι «ήρωές» μας είναι άντρες, που, είτε έπεσαν μαχόμενοι σε «αιματοχυσίες που έγιναν για την πατρίδα» ανεξαρτήτως αν η προσφορά τους στην ίδια την πατρίδα είναι το λιγότερο αμφιλεγόμενη ή διετέλεσαν «τρανοί και σπουδαίοι πολιτικοί άντρες».
Δεν προτείνω να μηδενιστούν και να ακυρωθούν σημαντικές στιγμές της Ιστορίας μας, βαριέμαι καν να μπω στη διαδικασία μίας τέτοιας συζήτησης, επισημαίνω όμως την ενοχλητική απουσία διάθεσης και κατ’ επέκτασης φαντασίας καταρχήν να εντοπίζονται και κατόπιν να προβάλλονται και να προωθούνται προσωπικότητες αλλά και συλλογικότητες που προσφέρουν παντοιοτρόπως και ποικιλοτρόπως στη χώρα και στην κοινότητα.
Ο οδοκαθαριστής στο Μαλτεπέ της Τουρκίας είναι αδιαμφισβήτητα εξαιρετικός ως παράδειγμα.
Οι ονοματοδοσίες μεγάλων λεωφόρων και κεντρικών οδικών αρτηριών, όπως και ολόκληρων συνοικιών και άλλων τοπωνυμίων συμπεριλαμβάνονται στο θέμα μας: Ένα θέμα που τις τοπικές και δημοτικές Αρχές αφορά κυρίως.
Ο πολιτισμός, πάντως, όπως και η προοδευτικότητα δεν είναι καθόλου αφηρημένες ως έννοιες.
*δημοσιογράφος
