Της Ανθής Ερμογένους
-Ένα MacGreek μεσαίο γεύμα παρακαλώ.
Παραγγέλνει ο μπροστινός σε υποκατάστημα MacDonald’s στην Αθήνα. Το MacGreek είναι το κλασικό burger της αλυσίδας, προσαρμοσμένο στην Ελληνική διατροφή. Μέσα έχει φέτα και ροδέλες κρεμμύδι. Κάτι αντίστοιχο εντάχθηκε στο μενού στην Κύπρο, με χαλούμι. Στο Μιλάνο είχαν με κινόα για εκείνους που κινούνται στη βιομηχανία μόδας. Αντίστοιχα, υποκατάστημα της αλυσίδας στην Κίνα είχε χρώματα και το μεγάλο Μ της εταιρίας, αλλά στέγη τριγωνική σε ρυθμούς Ασιατικής αρχιτεκτονικής. Αυτό ονομάζεται glocalization (το globalization που προσαρμόζεται στις τοπικές ανάγκες). Ομογενοποιημένες ιδέες που προσαρμόζονται αναδεικνύοντας διαφορές.
Αυτή η υβριδοποίηση της παγκοσμιοποίησης με εκτίμηση και ένταξη των διαφορών, είναι ένα μοντέλο πολύ δημιουργικό και ανοικτό προς τα χαρακτηριστικά του κάθε τόπου. Φωτίζει, σέβεται. Μαζί με τις παγκόσμιες επιρροές, σέβεται τον πολιτισμό των πόλεων. Έτσι, αντί οι πόλεις να αφήνονται σε μια αφηρημένη εφαρμογή της παγκοσμιοποίησης, παίρνουν την πρόκληση των παλιών δυνατοτήτων που τις χαρακτηρίζουν και τις αναπτύσσουν.
Είναι μια πολύ έξυπνη εκδοχή που πρέπει να σκεφτούμε να βάλουμε στη νοοτροπία και κουλτούρα μας, στην επιχειρηματικότητα, στη διοίκηση δήμων, στην αναμόρφωση της αστικής και περιαστικής εικόνας. Χρειάζεται σαφώς λεπτότητα στην εφαρμογή. Να παντρέψεις διαφωνίες παλαιότητας και εθιμοτυπίας, με τη διεθνή ροή και μοντερνισμό. Σίγουρα δεν ονομάζεις ό,τι είναι τοπικό ως παρωχημένο. Αλλά είναι ξεροκεφαλιά να έχεις τόση εμμονή που να το αφήνεις να παραπαίει. Μια φιλόδοξη πόλη μπορεί να βρει τις ισορροπίες.
Κι ενώ στην πολιτική παρατηρείς εθνικές κυβερνήσεις να γίνονται «τοπικές», βλέπεις τους δήμους να δημιουργούν δομές για πόλεις κοσμοπολίτικες. Πρέπει να ληφθεί υπόψη από όσους φοβίζει ο κοσμοπολιτισμός, ότι είναι οι προοδευτικές πολιτικές, διεκδικήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σεξουαλικότητας, εργατικών κεκτημένων όπως κατώτατου μισθού κι ωραρίου, προστασίας μεταναστών, περιβαλλοντικών πολιτικών από αγώνες υπεραστικούς και από ένα διεθνές εφαρμοσμένο δίκαιο που εντρύφησαν στις κοινωνίες. Επιπρόσθετα, στην οικονομία, πολλές πόλεις δημιούργησαν μηχανισμούς πλούτου αντιστρέφοντας την παραδοσιακή ιεράρχηση έθνους – πόλης.
Μια πόλη, πρέπει να δημιουργεί εμπιστοσύνη και αίσθημα στενής σχέσης πολίτη και δήμου. Αίσθημα πρόσβασης. Να αισθάνονται ότι είναι απόλυτο μέρος της εικόνας ακόμα κι αν επέρχονται από μια πολύ περιθωριοποιημένη ομάδα. Κι η πόλη να τους απορροφά σαν απόλυτο μέρος της.
Οι πόλεις μπορούν να επικεντρώνονται λιγότερο στις «κυβερνήσεις», παίρνοντας δική τους μορφή διαβίωσης, προσαρμοσμένη σε τοπικά χαρακτηριστικά με επιρροές από καλές διεθνείς πρακτικές σύγχρονης πραγματικότητας. Και αυτή η ευρυχωρία, γεννά θετικές πολιτικές. Διαμορφώνει συμπεριφορές αποδοχής στη νοοτροπία μας. Αποφασιστικότητα σε θέματα που μέχρι τώρα μας προκαλούσαν αμηχανία. Ποικιλία. Επιλογές πολλαπλών κατευθύνσεων. Πρόσβαση. Άρση των περιορισμών. Πολυφωνία. Ξάνοιγμα των μυαλών. Σεβασμό. Αποδοχή. Υποδοχή. Ποιότητα. Δίκτυα. Συνδέει το τοπικό με το παγκόσμιο. Ανοίγει μάτια. Συνειδήσεις σε διασυνοριακά ζητήματα. Εξανθρωπίζει. Μαθαίνει να ενώνεται. Τολμά. Επιτρέπει. Διαδραματίζει. Προσλαμβάνει. Παρέχει. Διαχέει. Απορρίπτει κακά εθνικά χαρακτηριστικά και γραμμές. Εντοπίζει της εθνικές ανεπάρκειες στις σύγχρονες προκλήσεις και αναλαμβάνει. Κτίζει κοινωνίες που λαμβάνουν υπόψη όλα τα είδη πολιτών. Που αφήνουν χώρο για ανάπτυξη της επιστημοσύνης. Της φιλοδοξίας. Της νέας επιχειρηματικότητας. Της ένταξης. Των ευκαιριών. Των προστατευτικών δομών. Της τέχνης. Δημιουργεί θέσεις εργασίας, δημιουργεί αισθητική. Μας βγάζει από την πήξη και την πλήξη.
Κάτι τέτοιο δεν αποχρωματίζει μια πόλη, αντίθετα την (ο)μορφοποιεί. Η πόλη, ο δημότης δεν αλλοιώνουν ταυτότητα, απλά προσθέτουν σε αυτή. Με αυτό τον τρόπο, οι πόλεις, όχι μόνο κρατούν, αλλά και διαχέουν τον χαρακτήρα τους. Συγκροτούν συγκρατώντας. Είναι λες και κρατάς ένα πίνακα τέχνης αλλά αλλάζεις το κάδρο. Η τέχνη και ό,τι δείχνει ή τη χαρακτηρίζει στο έργο αυτό, δεν χάνεται. Βρίσκει όμως τον τρόπο να αναδειχτεί και να ταιριάξει. Έτσι η πόλη (κι ο κάθε κάτοικος της) δεν θα περάσει κρίση ταυτότητας.
Η Λεμεσός μπορεί να γίνει φοβερό παράδειγμα για κάτι τέτοιο. Ειδικά αν αναλάβει την «πρόσληψη» των ανθρώπων από άλλες χώρες που φιλοξενεί. Έχει στα σπλάχνα της εργάτες και υπάλληλους σε επιχειρήσεις με έδρα την πόλη. Έχει ιδιοκτήτες εταιριών. Έχει Ρομά, Τουρκοκύπριους. Άραβες, Αρμένιους, Ισραηλίτες. Ασιάτες. Άγγλους. Βαλκάνιους. Παιδιά δεύτερης γενιάς κατοίκων στην πόλη. Ρώσους επιχειρηματίες. Πρώην καλλιτέχνιδες που πλέον έκαναν οικογένειες εδώ. Αγροτικό και οικιακό προσωπικό από τρίτες χώρες.
Πέφτουμε στην παγίδα να λέμε (ειδικά για τους τελευταίους) ότι πρέπει να τους εκπολιτίσουμε για να μπορούμε να τους δεχτούμε ως μέρος μας. Η φράση που έπρεπε να χρησιμοποιούμε είναι «επιπολιτίσουμε». Εμείς αυτούς, αυτοί εμάς. Πρόσθετος, διασπορικός πολιτισμός και στα δύο μέρη. Γιατί όσο σημαντική είναι η κοινωνική ταυτότητα, είναι το ίδιο σημαντική η ταυτότητα του ατόμου. Η σχέση της ταυτότητας με το χώρο είναι σχέση ακατάργητη. Ας κατανοήσουμε ότι έχουμε ανθρώπους που κατέχουν θέση σε πολλαπλούς χώρους. Είναι εδώ και «εκεί». Ας μην αισθάνονται πως είναι εδώ και πουθενά.
Σαν Λεμεσός μπορούμε να δημιουργήσουμε ενδιάμεσους χώρους σε επίπεδο ταυτότητας. Υβριδικότητα. Στρατηγικές για μειονότητες που βρίσκονται ανάμεσα σε μια κυρίαρχη κουλτούρα που, είτε τους απαξιώνει είτε τους γκετοποιεί. Να δούμε διαπολιτισμικές μορφές. Η πόλη να γίνει πάροχος υπηρεσιών και ψυχαγωγίας για όλους. Χωρίς να τους δημιουργούμε τελεσίγραφα να αποστασιοποιηθούν ή εγκαταλείψουν τα στοιχεία καταβολών τους, δημιουργώντας του σύγχυση ταυτότητας. Θα δημιουργήσει και σε εμάς πολιτιστική παραγωγή αν διαχειριστούμε δημιουργικά, γόνιμα, την πολιτιστική πολυμορφία. Και θα δώσει κίνητρα σε ξένους να έρθουν, να δουλέψουν, να παράγουν, να επενδύσουν, να δημιουργήσουν εδώ. Και από αυτό έχουμε μόνο να πάρουμε.
Μια πόλη, πρέπει να δημιουργεί εμπιστοσύνη και αίσθημα στενής σχέσης πολίτη και δήμου. Αίσθημα πρόσβασης. Να αισθάνονται ότι είναι απόλυτο μέρος της εικόνας ακόμα κι αν επέρχονται από μια πολύ περιθωριοποιημένη ομάδα. Κι η πόλη να τους απορροφά σαν απόλυτο μέρος της. Συνθήκες ιθαγένειας. Όποιος αισθάνεται ότι έχει αίσθημα συμμετοχής στην κοινότητα, έχει λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσει αποκλίνουσα συμπεριφορά.
Στους σχεδιασμούς της ιδέας και των πολιτικών, πρέπει να συμμετέχουν άτομα της ομάδας στόχου (είναι οι μόνο ειδικοί γνώστες), χωρίς προσπάθεια να χειραγωγούνται. Να πουν οι ίδιοι ποιες υπηρεσίες είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν. Να γίνουν φεστιβάλ, να δείξουν, να δείξουμε, να πάρουν, να πάρουμε. Να δούμε την ανάπτυξη των σχέσεων στην πόλη μέσα από το δημόσιο χώρο. Να δημιουργηθούν δομές φύλαξης παιδιών για ξένους εργαζόμενους. Μαθήματα γλώσσας. Χώρο παρουσίασης της κουζίνας. Έδαφος για επιχειρήσεις εστίασης, τεχνολογιών, εμπορίου, προσφοράς στον κατασκευαστικό τομέα, τις τέχνες. Υπάρχουν πολλές πηγές χρηματοδότησης για τέτοιες πολιτικές πόλεων.
Έτσι όχι μόνο δεν θα επιβαρύνουν το δημοτικό προϋπολογισμό αλλά θα ξανοίξουν την οικονομία της πόλης, ακόμα κι αν σκεφτόμαστε στυγνά οικονομικά. Αν σκεφτόμαστε αισθητικά, θα περιφερθούμε σε όμορφες πόλεις. Αν σκεφτούμε επιστημονικά, θα αποκτήσουμε αποδοτικά αντανακλαστικά. Αν σκεφτούμε επιχειρηματικά, θα γίνουμε αποδέκτες ευκαιριών για μας και την επόμενη γενιά. Αν σκεφτούμε χωρίς ξεροκεφαλιά, από αυτό θα γίνουμε κι εμείς πιο κοσμο-πολίτες. Αν σκεφτούμε ανθρώπινα, θα γίνουμε Πολίτες.
